ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ «ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ» ΤΟ 1949
«Η Μάχη της Πίνδου»
ΓΡΑΠΤΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ, ΤΟΥ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ (ΠΖ) Ι.Α. ΒΕΡΝΑΡΔΟΥ
ΜΕ αφορμή τη συμπλήρωση, αύριο Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2022, ογδόντα δύο (82) χρόνων από την επέτειο της έναρξης του Ελληνοϊταλικού πολέμου, την οποία πάνδημος ο Ελληνισμός όπου γης την εορτάζει ως Εθνική μας Εορτή, αναδημοσιεύουμε σήμερα μία εκπληκτική γραπτή μαρτυρία – ντοκουμέντο για το τι συνέβη κατά τις πρώτες κρίσιμες ημέρες στην Πίνδο.
Η άκρως ενδιαφέρουσα και επίκαιρη αυτή γραπτή μαρτυρία, είχε δημοσιευθεί για πρώτη φορά, στην έκδοση του Ιδρύματος Φιλολογικού, Καλλιτεχνικού και Κοινωνικής Προνοίας «Παλλάδιον Καλλιθέας», την Πρωτοχρονιά του 1949, συντάκτης της ήταν ο τότε Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Ι.Α. Βερνάρδος και διανθίζεται» με αυθεντικά σχεδιαγράμματα που έχουμε την κατοχή μας, τα οποία τυπώθηκαν από το Γενικό Επιτελείο Στρατού.
Ολόκληρη η γραπτή μαρτυρία – ντοκουμέντο, έχει ως εξής:
{Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ
Ι. Λίγη απαραίτητη Γεωγραφία
Η Πίνδος είναι ένα τεράστιο ορεινό συγκρότημα, μήκους 150 και μέσους πλάτους 50 χιλιομέτρων, που χωρίζει τη Δυτική Μακεδονία, τη Θεσσαλία και τη Δυτική Στερεά Ελλάδα από την Αλβανία και την Ήπειρο.
Υψώνεται από την κοιλάδα του ποταμού Ντέβολη, μέσα στην Αλβανία, και με γενική κατεύθυνσι από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά – όπως και ο Όλυμπος – χαμηλώνει και πέφτει στα βουνά της Ακαρνανίας.
Σπουδαιότερες οροσειρές της Πίνδου είναι: της Μόροβας, που εκτείνεται ολόκληρη μέσα στο Αλβανικό έδαφος, του Γράμμου, που από τη μέση του περνά η γραμμή των Ελληνοαλβανικών συνόρων, του Σμόλικα, του Κόζιακα και των Αγράφων, που είναι όλες μέσα στη βορειοδυτική Ελλάδα.
Τις ψηλότερες κορφές των οροσειρών αυτών, που φθάνουν από 1500 έως 2600 μέτρα, τις σκεπάζουν τα χιόνια, χειμώνα καλοκαίρι, και τις διατρέχουν λογής – λογής αγρίμια, προπάντων όμως κάπροι και αρκούδες.
Στη δυτική της πλευρά η Πίνδος μοιάζει με γιγάντιο, επιβλητικό τείχος, που το αυλακώνουν βαθειές και απόκρημνες χαράδρες και μεγαλόπρεπα φαράγγια σχηματισμένα από τα ορμητικά ρεύματα που χύνονται στους ποταμούς Σαραντάπορο, Αώο, Άραχθο και Καλαρρίτικο.
Με την ανατολική της πλευρά κλείνει τις ευφορώτατες κοιλάδες των ποταμών Αλιάκμονος και Πηνειού.
Απέραντα δάση από βαλανιδιές, καστανιές, πεύκα, έλατα και οξυές σκεπάζουνε όλα τα βουνά της Πίνδου, και πλήθος ορεινά χωριά και συνοικισμοί είναι σφηνωμένα στις πλαγιές τους, με άφθονα βοσκοτόπια,, όπου συντηρείται σημαντική κτηνοτροφία.
Τα σπουδαιότερα χωριά της Πίνδου είναι:
Το Επταχώρι, η Κόνιτσα, το Πεντάλοφο και το Μέτσοβο χτισμένα σε σημεία της Πίνδου, όπου περνούν ορεινά δρομολόγια και είναι εύκολο από ‘κει να εισβάλει εχθρικός στρατός από την Αλβανία και να χυθεί έπειτα με μηχανοκίνητα μέσα στη Δυτική Μακεδονία και Θεσσαλικό κάμπο.
Ειδικώτερα το Πεντάλοφο και το Μέτσοβο είναι δύο σπουδαία κλειδιά στις πολεμικές επιχειρήσεις, επειδή από κει και μόνο μπορούν να κινηθούν προς την Πίνδον εφεδρείες που προορίζονται για τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Ξεχωριστά δε το Μέτσοβο μοιάζει, χωρίς υπερβολή, με μία πελώρια Πύλη, που άμα ο εχθρός την κυριέψει απομονώνει την Ήπειρο και ξεχύνεται στη Στερεά Ελλάδα.
ΙΙ. – Τακτική κατάστασις
Την παραμονή της εισβολής των Ιταλών η τακτική κατάστασις επάνω στην Πίνδο ήτανε ως εξής:
Από το όρος Γράμμος και βορειότερα ήταν εγκατεστημένη η ενάτη Μεραρχία μας, με αποστολή ν’ αντιμετωπίσει πιθανή εισβολή στη Δυτική Μακεδονία.
Από το όρος Γράμμος και νοτιώτερα, έως τις δυτικές πλαγιές του Σμόλικα, ήταν εγκατεστημένο το Απόσπασμα Πίνδου, με την εντολή να κρατήσει άμυνα στα σύνορά μας, σε περίπτωση εχθρικής εισβολής, να υποχωρήσει άμα πιεσθεί σκληρά, με όσο το δυνατόν βραδύτερο ρυθμό, έως μία γραμμή έξω από το Επταχώρι και εκεί, να αμυνθεί μέχρις εσχάτων, με σκοπό να δώσει καιρό στις εφεδρείες μας να φθάσουν στην Πίνδο.
Από το όρος Σμόλικα και νοτιοδυτικώτερα ήταν εγκατεστημένη η όγδοη Μεραρχία, με την αποστολή να εμποδίσει τους Ιταλούς να εισβάλουν προς το Μέτσοβο και προς την Αιτωλοακαρνανία.
Η κυρίως μάχη της Πίνδου έγινε από το Απόσπασμα Πίνδου, επειδή εκεί ο εχθρός έρριξε την πιο μεγάλη προσπάθειά του, και το Απόσπασμα εκείνο δέχθηκε πρώτο στα σύνορα και στις διαδοχικές αμυντικές γραμές του μέσα στο Ελληνικό έδαφος, ολόκληρο το βάρος της Μεραρχίας Τζούλια.
Γι’ αυτό είναι ανάγκη πριν περιγράψουμε την πρώτη φάσι της επικής αυτής μάχης, που αναντίρρητα είναι και η πιο αποφασιστική στο σύνολο του αγώνος, να δώσουμε λίγες σημαντικές πληροφορίες για το Απόσπασμα Πίνδου, τη δύναμι και τη διάταξί του, και για την Ιταλική Μεραρχία Τζούλια, που του έκανε την επίθεσι.
Διοικητής του Αποσπάσματος ήτανε, από τότε που συγκροτήθηκε, τον Αύγουστο του 1940, ο Συνταγματάρχης Πεζικού Κώστας Δαβάκης. Υποδιοικητής ο Αντισυνταγματάρχης του Πεζικού Δήμος Μισύρης και Διοικηταί των Ταγμάτων του οι Ταγματάρχαι Κώστας Αντωνόπουλος, Θωμάς Νικήτας και Θανάσης Πανταζής. Το τρίτο Τάγμα του Αποσπάσματος, με Διοικητή τον Ταγματάρχη Θωμά Νικήτα, έφθασε στην Πίνδο το βράδυ της 28ης Οκτωβρίου, κάτω από ραγδαία βροχή, και χωρίς να ξεκουρασθεί ούτε λίγες στιγμές ετράβηξε αμέσως για την πρώτη γραμμή του πυρός.
Ο Συνταγματάρχης Πεζικού, Κωνσταντίνος Δαβάκης.
Με συνολική δύναμι 2000 ανδρών και με 4 ορειβατικά πυροβόλα, το Απόσπασμα Πίνδου είχε ζώνη ενέργειας 50 περίπου χιλιομέτρων, σε οριζόντια προβολή, με το δεξιό στις κορυφές Φλάμπουρο του Γράμμου, και το αριστερό στα υψώματα Κάμενικ – Τσομπάνι, του Σμόλικα.
Τη ζώνη αυτή ο Διοικητής του Αποσπάσματος την εχώρισε σε τρία κομμάτια, και ωργάνωσε τους Υποτομείς: πρώτο υπό τον Ταγματάρχη Αντωνόπουλο, δεύτερο υπό τον Αντισυνταγματάρχη Μισύρη και τρίτο υπό τον Ταγματάρχη Πανταζή.
Στην γραμμή των Συνόρων από Βορρά προς Νότον και όπου ήτανε τα σημαντικώτερα περάσματα, ετοποθέτησε πέντε προκαλυπτικά φυλάκια, με την εντολή να παρακολουθούνε τις κινήσεις του εχθρού, και σε περίπτωσι επιθέσεως να επιβραδύνουν όσο το δυνατόν πιο πολύ την προχώρησί του ώσπου να φθάσουνε στη κύρια γραμμή αντιστάσεως.
Απέναντι του Αποσπάσματος Πίνδου είχε ταχθεί η Μεραρχία των Αλπινιστών Τζούλια, με δύναμιν 15.000 ανδρών και 20 Πυροβόλα και πίσω απ’ αυτήν, έφθανε η Μεραρχία Μπάρι.
Να πούμε για τον τεράστιο αριθμό των Όλμων και των αυτομάτων όπλων των Ιταλών, εν συγκρίσει με τα δικά μας;
Αρκεί με αδρές γραμμές να τονίσουμε πως κάθε λόχος μας είχε απέναντί του ένα Τάγμα, κάθε αυτόματο όπλο μας αντίκρυζε δέκα Ιταλικά και οι δύο σωλήνες των Όλμων μας δεν είχανε προωθητικά φυσίγγια για να λειτουργήσουν, τις τρεις πρώτες μέρες της μάχης. Αυτή ήτανε η τακτική κατάστασις, την παραμονή της μεγάλης μέρας.
Εσπέρα 27-10-1940.
ΙΙΙ. – 28η Οκτωβρίου 1940
Πριν ακόμη σκορπιστούν τα πυκνά σκοτάδια της νύχτας από τη χαραυγή, τα Ιταλικά Πυροβόλα και οι Όλμοι ανοίξανε φωτιά κτυπώντας μανιασμένα τα φυλάκιά μας και τις εφεδρικές μας θέσεις των Λόχων, που είχανε από καιρό επισημάνει.
Η γέρικη Πίνδος συνταράχθηκε από τις εκρήξεις. Τα αιωνόβια δένδρα της πέφτανε κάτω με απαίσιους τριγμούς. Οι βράχοι τινάζονταν στον αέρα σε συντρίμματα και την ατμόσφαιρα διασχίζανε με δαιμονισμένα σφυρίγματα, με άγριο κόχλασμα, οι ανδροκτόνες οβίδες.
Γενική Διάταξις των Αντιπάλων Δυνάμεων εκατέρωθεν της Αλβανικής μεθορίου την 05:00 της 28ης Οκτωβρίου 1940.
Θα ήτανε η ώρα 5 που άρχισε το κακό. Τα προκαλυπτικά μας τμήματα δεχθήκανε το βροντερό εκείνο ξέσπασμα της Ιταλικής λύσσας, με φρόνημα σταθερό και με την απόφασι να υπαρασπίσουν τις θέσεις τους βήμα προς βήμα, σύμφωνα με την εντολή που είχανε.
Από πολλές μέρες πρωτήτερα αγρυπνούσανε πιο προσεκτικά, κι έτσι ο αιφνιδιασμός του ύπουλου γείτονα δεν πέτυχε.
Είπαμε στις 5. Ο Ιταλός Πρεσβευτής είχε δώσει το τελεσίγραφό του στον Πρωθυπουργό μας στις 3 από τα μεσάνυχτα, με προθεσμία ν’ απαντήσει ως τις 6 το πρωί, και αυτή την ώρα επρόκειτο ν’ αρχίσουν την εισβολή του τα Ιταλικά στρατεύματα.
Την δραματική εκείνη νύχτα, που τα κοσμοϊστορικά γεγονότα εκτυλιχθήκανε τόσο ραγδαία και κρινότανε η τύχης της Ελλάδος για πολλούς αιώνες, τα επίσημα τηλέφωνα είχανε την τιμητική τους.
Στις 5 η ώρα ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως τηλεωφωνεί στον Στρατηγό Πιτσίκα, Διοικητή του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας, που είχε στις προσταγές του και το Απόσπασμα Πίνδου.
– Στρατηγέ, ο Ιταλός μας έδωσε τελεσίγραφο. Στις 6 η ώρα, θα μας επιτεθούνε. Λαβε τα μέτρα σου και ο Θεός μαζί μας».
– Κύριε Πρόεδρε, είμεθα έτοιμοι να τους υποδεχθούμε».
Μόλις εσταμάτησε η συνδιάλεξις αυτή, ο Στρατηγός Πιτσίκα πέρνει στο τηλέφωνο τον Διοικητή Αποσπάσματος Πίνδου.
– Κώστα, ο Πρωθυπουργός τηλεφωνεί πως σε μία ώρα θα μας επιτεθούν οι Ιταλοί…. Κράτησέ τους όπως είπαμε… ».
– Στρατηγέ μου, από δω και μισή ώρα το Πυροβολικό τους άρχισε την επίθεσι… όλα πάνε καλά. Μείνατε ήσυχος».
– Καλή τύχη, Κώστα μου».
Ο Συν/ρχης αφίνοντας το τηλέφωνο έγραψε στο μπλοκ του την πρώτη Διαταγή επιχειρήσεων:
«Προς τους Αξιωματικούς και οπλίτας.
– Ο ύπουλος γείτων μας αιφνιδιαστικώς μας επετέθη. Η Ελλάς αναμένει από ένα έκαστον εξ’ ημών να προστατεύσωμεν τα σύνορά της αι την τιμήν της και να δώσωμεν ένα καλό μάθημα εις τον εισβολέα. Φανήτε Έλληνες και κρατήστε γερά τα όπλα’ πίστην εις τον Θεόν και τον εαυτόν σας και τους Διοικητάς σας. Πειθαρχία, καρτερία και θάρρος. Ζήτω η Ελλάς. Να κοινοποιηθή εις άπαντας τους Αξιωματικούς και οπλίτας».
Είπαμε ποια ήταν η θέσι μας πάνω στην Πινδο. Παρά τις ευχές και τις ελπίδες, όλοι επίσημοι και ανεπίσημοι είχανε στραμμένη την προσοχή τους στις Εθνικές εκείνες επάλξεις, και με φρικτή αγωνία προσμέναμε το αποτέλεσμα της εισβολής…
Θα κρατήσουμε; ή θα μας σαρώνουν οι πανίσχυροι Ιταλοί πριν συγκεντρωθούνε στα σύνορα οι Μεραρχίες μας;
Εκεί κατά τις 8 η ώρα, και ενώ η μάχη βρισκότανε στην ακμή της, ο Νομάρχης Φλωρίνης επήρε τον Συνταγματάρχη στο τηλέφωνο.
– Κώστα οι Άγγλοι θα μας βοηθήσουνε. Δεν είμαστε μόνοι στον αγώνα. Ο Θεός θα σώση την Ελλάδα».
Και ο Συνταγματάρχης γεμάτος ελπίδες κοινοποιεί στους τρεις υποτομείς του Αποσπάσματος το γεγονός υπογραμμίζοντας:
«Με τους μεγάλους συμμάχους, εμπρός διά την νίκην».
Περνά μια ώρα. Η Πίνδος συγκλονίζεται από τον σάλαγο της μάχης, και στις χιονισμένες κορφές της που τις είχανε σκεπάσει τα σύννεφα και καταχνιά αντιλαλούνε αδιάκοπα ριπές των πολυβόλων. Με γιγάντια και βροντερά βήματα ο φρικαλέος πόλεμος μπαίνει μέσα στα σπλάχνα της Πίνδου, πατεί το ιερό έδαφος της Ελλάδος και οι μαχηταί μας κτυπούν και κτυπιούνται με καρδιά λιονταρίσια.
Αναφέρει ο δεύτερος υποτομεύς:
«21 και 22 Φυλάκια ανθίστανται. 23 υπεχώρησε. 24 κατελήφθη».
Προστάζει ο Διοικητής του Αποσπάσματος.
«Διέταξα 5ον Λόχον διατηρήσει Καρδάρι, μέχρι νεωτέρας Διαταγής και Βούρμπιανην διατηρήσει 22ον Φυλλάκιον κατά το δυνατόν. Διά του Πυροβολικού ενισχύσατε ανθιστάμενα τμήματα εν των μέτρω του δυνατού».
Ναι κρατούν. Μα ως πότε θα κρατήσουν μέσα σ’ εκείνη την κόλασι της φωτιάς που ξαπολούν τα κανόνια και οι Όλμοι των Ιταλών;
Και όμως κρατήσανε άλλες 6 ώρες πριν πέσουνε αυτά τα Φυλάκια στα χέρια του εχθρού. Σε μία τόσο άνιση μάχη, που καθένας είχε να κάνει με δέκα, η αντίστασι 6 ώρες, αφού μάλιστα, εντολή τους ήτανε να υποχωρήσουνε ως την κύρια γραμμή αντιστάσεως και όχι να αμυνθούνε χωρίς ιδέα υποχωρήσεως, δείχνει ψυχές ατρόμητες και αποφασισμένες ή να νικήσουν ή να πέσουνε πολεμώντας. Ένα – ένα τα τμήματα της Προκαλύψεως ύστερα από σκληρές μάχες τραβηχτήκανε στην κυρία γραμμή αμύνης και ο αγώνας συνεχίστηκε παντού με άγριο πείσμα.
Στην κορυφή Κιάφα του Γράμμου, που έχει ύψος 2398 μέτρα και τη σκεπάζει παχύτατο στρώμα χιονιού, ο Ανθ/στής Καφαντάρης με τον Λοχία Σκυλογιάννη και η Διμοιρία τους αμύνονται με αφάνταστον ηρωισμό εναντίον των Ιταλών και της φοβερής παγωνιάς. Τα άλλα τμήματα υποχωρήσανε στο Όρος Φλάμπουρο και αυτοί πολεμούν απομονωμένοι, χωρίς τροφή, χωρίς ύπνο, χωρίς ξεκούρασμα, ανθρώπινα μετέωρα ανάμεσα στα σύννεφα και στα χιόνια, ως τη νύχτα της 29ης, που απελπισμένοι πια οι Ιταλοί από την υπέροχη αυτή αντίστασι εσταματήσανε τις επιθέσεις τους. Και τότε ο Λοχίας Σκυλογιάννης ετηλεφώνησε τον Ταγματάρχη Αντωνόπουλο, πως από τη Διμοιρία τους οι μισοί στρατιώτες και ο Ανθ/στής Καφαντάρης είχανε μείνει αναίσθητοι από ψύξι. Τους πήγανε στο Σταθμό Διοικήσεως του Τάγματος με φορεία και το χιόνι έπεφτε πυκνό – πυκνό στην έρημη Κιάφα.
Εισβολή Ιταλικών Φαλαγγών εις Ήπειρον (Από 28 – 31 Οκτωβρίου 1940).
Έτσι πέρασε η πρώτη μέρα της επιθέσεως, χωρίς να επιτύχουν οι Ιταλοί τα κεραυνοβόλα αποτελέσματα που ελπίζανε.
Και πως να εξιστορήσει κανείς όλες τις μάχες που έγιναν στις 4 πρώτες ημέρες του αμυντικού αγώνα και τις άλλες που ακολουθήσανε με την αντεπίθεσί μας; Πως να περιγράψω τα τόσα επεισόδια της αθάνατης Ελληνικής παλληκαριάς στον γιγάντιο αγώνα της Πίνδου; Μέσα στον περιωρισμένο αυτόν χώρο, μικρή μόνο ιδέα μπορεί κανείς να δώσει στον αναγνώστη του για το Θαύμα εκείνο.
Με λίγες όμως γραμμές είναι ανάγκη να πούμε τι έγινε ως τη μέρα που μαντρωθήκανε οι Ιταλοί και ο Στρατός μας άρχισε να τους κυνηγά.
Το βράδυ της τρίτης ημέρας του Πολέμου – 30 του Οκτώβρη – ο Διοικητής του Αποσπάσματος Πίνδου επήρε στο τηλέφωνο τον Επιτελάρχη της Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας Συν/ρχην Γεωργούλην Σ. και του είπε:
– Κύριε Επιτελάρχα, έχω την Πυροβολαρχία στο Επταχώρι! Κατώρθωσα να μαζέψω δύο Λόχους και την επλαισίωσα δεξιά και αριστερά. Θα κρατήσω τη διάβασι του Επταχωρίου με τα δόντια και με τη βοήθεια του Θεού».
Καμμία ενίσχυσι δεν είχε φθάσει ακόμη στην Πίνδο. Οι 2.000 άνδρες του Αποσπάσματος με τα τέσσαρα κανόνια τους κρατήσανε ολόκληρο το αιματηρό βάρο της Τζούλια. Επικές μάχες δοθήκανε στις διαδοχικές αμυντικές γραμμές μας, όπου για να πατήσουνε οι Ιταλοί το ιερό έδαφος της Ελλάδος γίνονταν Ομηρικοί αγώνες με τους ατσαλένιους φαντάρους μας.
Το Πυροβολικό, οι Όλμοι και τα αυτόματα όπλα του εχθρού αραιώσανε πολύ επικίνδυνα τους ηρωικούς προμάχους της Λευτεριάς και το Απόσπασμα Πίνδου, τραβηγμένο στα τελευταία μας χαρακώματα, είχε την απόφασι να τα κρατήσει και να πέσει πάνω σ’ αυτά όπως οι Σπαρτιάτες πρόγονοί μας.
Με αγωνία παρακολουθούσανε την κατάστασι της Πίνδου η Στρατιά Δυτικής Μακεδονίας, η Κυβέρνησις, ο Ελληνικός λαός και ο κόσμος ολόκληρος.
Περνά μία ώρα και δεύτερο τηλεφώνημα του Διοικητού του Αποσπάσματος Πίνδου ειδοποιεί τον Επιτελάρχην της Στρατιάς:
– Αυτή τη στιγμή η κεφαλή του πρώτου Τάγματος ενισχύσεως έφθασεν εις το Επταχώρι. Αύριον αντεπιτίθεμαι».
Πραγματικά. Ο Ταγματάρχης Γιάννης Καραβίας – σύνδεσμος της Στρατιάς με το Απόσπασμα – είχε φθάσει με το Τάγμα του Πατιστή στο Επταχώρι και σε λίγη ώρα η Διλοχία Βασιλόπουλου έμπαινε στη Ζούζουλη.
Μάχη Πίνδου 28 – 31 Οκτωβρίου 1940.
Όλη τη νύχτα της 30 και τη μέρα στις 31 του Οκτώβρη έγινε με αδάμαστο φρόνημα η ανασυγκρότησι των Ελληνικών δυνάμενων γύρω από το Επταχώρι. Και ρωτά ο σύνδεσμος της Στρατιάς τον Διοικητή του Αποσπάσματος τι θα κάμει;
– Θα αντεπιτεθώ», του απαντά εκείνος.
– Με τι, Συνταγματάρχη μου;»
– Μ’ αυτούς που βλέπεις. Είναι αρκετοί για να μαντρώσουν τους Ιταλούς που προχωρούνε για τη Σαμαρίνα».
– Επικίνδυνο τόλμημα, αν και η Στρατιά έχει την ίδια αντίληψι».
– Τους τολμηρούς βοηθά ο Θεός… και η τύχη… θα δεις».
Την άλλη μέρα ο Συνταγματάρχης ξαπολάει την αντεπίθεσί του με τρεις Διλοχίες. Η μία υπό τη διοίκησί του κτυπά την Αη – Λιά της Φούρκας, το βουνό Φούρκα, τα υψώματα Λιάγκης, και τα Στενά του Ταμπουριού. Η δεύτερη Διλοχία με επικεφαλής τον Αντισυνταγματάρχη Μισύρη και τον Λοχαγό Λαμπράκη κτυπα τη Λυκόρραχη και η τρίτη, με τον Καραβία και τον Λοχαγό Βασιλόπουλο, επιτίθεται κατά της Τσούκας.
Ξαφνιασμένοι οι Ιταλοί από το ζωντάνεμα του Αποσπάσματος Πίνδου, που το νομίζανε τσακισμένο πια, πολεμούσανε με μανία, και με την πεποίθησι πως αυτός για τους Έλληνες ήτανε ο τελευταίος αγώνας της απελπισίας… μα όταν εκάνανε την ανεπιθύμητη γνωριμιά της αθάνατης ξιφολόγχης μας και όταν το ορμητικό ξέσπασμα της Ελληνικής ψυχής, πλημμυρισμένης από αγανάκτησι, τους συνεπήρε μέσα στις πολεμικές ιαχές Αέρα, τότε, μα την αλήθεια, ήτανε πολύ αργά για να κρατήσουνε με κάποια στρατιωτική αξιοπρέπεια τις θέσεις τους…
Ο Άη – Λιάς της Φούρκας και η Λυκόρραχη πέφτουνε στα χέρια μας την πρώτη του Νοέμβρη και πληγώνεται ο Μισύρης στη πρώτη γραμμή του πυρός.
Ο Υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος γίνεται ολοκαύτωμα με το δεύτερο Λόχο του 4ου Συν/γματος στο δασωμένο ύψωμα της Τσούκας, που οι Ιταλοί το είχανε κάμει απόρθητο Φρούριο και το κρατούσανε με πενταπλάσιες δυνάμεις. Πάνω στην τέταρτη αντεπίθεσί του, ενώ προχωρεί εμπρός από τους γενναίους του σκοτώνεται από μια ριπή πολυβόλου, και είναι το ηρωικό αυτό το παιδί της Ρόδου ο πρώτος νεκρός Αξιωματικός μας του Πολέμου της Λευτεριάς.
Ο 1ος νεκρός Αξιωματικός, ο Υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος.
Διάταξις Αντιπάλων Δυνάμεων εις Ήπειρον κατά την 1η Νοεμβρίου 1940.
Η Φούρκα πέφτει στις 2 του Νοέμβρη, ο εχθρός ετοιμάζει αντεπίθεσι στον Άη-Λιά της Φούρκας. Πηγαίνει ο Διοικητής του Αποσπάσματος εμπρός από τους ακροβολιστάς, βλέπει τις θέσεις των Ιταλών, δίνει οδηγίες στους Αξιωματικούς του και ενώ διαβαίνει όρθιος στ’ ακρόβραχα, μια σφαίρα τον βρίσκει κατάστηθα. Πέφτοντας προστάζει ναρθεί ο σύνδεσμος της Στρατιάς, και ενώ φτύνει αίμα, του δίνει την εντολή να κτυπήσει τους Ιταλούς, γιατί αν κερδίζανε θα έπεφτε στα χέρια τους το Μέτσοβο, η Πύλη της Ελλάδος.
Αντρειεύεται ο Καραβίας, ενθουσιάζει με λίγα φλογερά λόγια τους φαντάρους μας, και τη στιγμή που φθάνει το εχθρικό κύμα στο ύψωμα, ξαπολάει κατ’ απάνω τους τα παλληκάρια με τις τρομερές ξιφολόγχες, και το πιο τρομερό: Αέρα.
Η νίκη έρχεται με το μέρος μας καταματωμένη.
Τα υψώματα της Λιάγκης και τα στενά του Ταμπουριού καταλαμβάνονται, και τώρα πραγματικά οι Ιταλοί είναι πια μαντρωμένοι.
Διάταξις Μονάδων Μετώπου Β.Δ. Μακεδονίας Εσπέρα 6ης Νοεμβρίου 1940.
Αγώνες της Ι Μεραρχίας από 8 μέχρι 10 Νοεμβρίου 1940.
Σε λίγες μέρες φτάνουν στην Πίνδο οι εφεδρείες μας και κυνηγούν τον εχθρό. Η Τζούλια δεκατίστηκε. Η Μπάρι πήρε και αυτή το μερτικό της από τα κτυπήματα της Ελληνικής ρομφαίας. Το θαύμα έγινε, και ο κόσμος στέκει και υμνεί με άπειρο θαυμασμό την αιώνια Ελλάδα.
Ι.Α. ΒΕΡΝΑΡΔΟΣ
Αντισυνταγματάρχης Πεζικού}.
