ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το Ευρώ και η κρίση στην Ευρωζώνη

ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΑΛΤΟΥΤ

ΤΟ ΕΥΡΩ – το κοινό νόμισμα 19 κρατών – μελών της Ε.Ε. – υπήρξε ο κύριος πυλώνας για την επίτευξη μιας βαθύτερης ολοκλήρωσης από την άποψη του ότι θα διευκολύνονταν οι συναλλαγές, το εμπόριο και θα επιτυγχάνονταν πιο αποτελεσματική ανάπτυξη σε όλη την Ευρωζώνη. Ωστόσο, δεδομένου της κρίσης του 2008 στην Ευρωζώνη, το όραμα αυτό έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει προβλήματα. Ακόμα κι αν τον Ιανουάριο του 2017 υπήρξαν κάποιοι ενθαρρυντικοί δείκτες για την ευρωζώνη στο σύνολό – η ανεργία έχει πέσει κάτω από το 10% για πρώτη φορά από το 2009 και ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 1,8%. Αυτοί οι δείκτες δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο της πραγματικότητας. Όπως πάντα άλλωστε.

Το κοινό νόμισμα, είναι το τελευταίο στάδιο της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (Ο.Ν.Ε.), η οποία ιδρύθηκε το 1999 μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ και προβλέπει την ολοκλήρωση της Ο.Ν.Ε. ως επίσημο στόχο και θέτει μια σειρά από κριτήρια οικονομικής σύγκλισης, όσον αφορά τον πληθωρισμό, τα δημόσια τα οικονομικά, τα επιτόκια και τη σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Τα μέλη της Ο.Ν.Ε. είναι τόσο οι χώρες της Ευρωζώνης όσο και χώρες εκτός ευρώ της Ε.Ε..

Αρχικά, το ευρώ είχε δημιουργηθεί με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής ολοκλήρωσης και της συνεργασίας μεταξύ των χωρών που χρησιμοποιούσαν το ευρώ στις συναλλαγές του, για την ενίσχυση των οικονομιών της Ευρωζώνης υπό την πίεση των παγκόσμιων αγορών χρήματος και την τόνωση της ανάπτυξης της οικονομίας από τα μέλη της Ευρωζώνης. Και αυτά τα πρώτα βήματα ήταν οι αιτίες που οδήγησαν την Ευρωζώνη σε ένα φαύλο κύκλο του αποπληθωρισμού και της μηδενικής ανάπτυξης. Η Ευρωζώνη έχει στόχο την ενοποίηση και την εταιρική σχέση. Ωστόσο, δεν υπήρξε ποτέ ένας αποτελεσματικός κεντρικός σχεδιασμός ή ακόμη και μια κεντρική οικονομική διακυβέρνηση. Το Eurogroup ως μη επίσημο όργανο της Ένωσης έχει αποτύχει με πολλούς τρόπους να ενώσει τα μέλη και να τα βοηθήσει στη δημιουργία μιας πραγματικής σύγκλισης. Δυστυχώς το Eurogroup αποφάσισε να αναλάβει ευθύνες όταν η κρίση είχε πλέον επεκταθεί αρκετά ώστε η κατάσταση να είναι μη αναστρέψιμη. Ακόμη και τώρα το Eurogroup δεν είναι ένα φόρουμ για να βοηθήσει την Ευρωζώνη να ξεπεράσει την κρίση ως σύνολο, αλλά είναι ένα «παζάρι», όπου η μόχλευση των εθνικών συμφερόντων προκαλεί αυτοκαταστροφικές προσεγγίσεις του προβλήματος.

Τα προγράμματα διάσωσης που έχουν δημιουργηθεί είναι ad-hoc, διαφορετικά για κάθε χώρα, αλλά την ίδια στιγμή δεν είναι προσαρμοσμένα ακριβώς για κάθε περίπτωση και απουσιάζει ο κεντρικός μηχανισμός. Δεν υπάρχει κανένα πρόγραμμα διάσωσης σε ευρωζωνιακό επίπεδο και αυτή είναι η μεγαλύτερη αδυναμία του ευρώ. Είναι μια αδυναμία απέναντι στις παγκόσμιες αγορές. Σε έναν πιθανό πόλεμο νομισμάτων,  η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είναι πιθανό να αντιδράσει τόσο γρήγορα λόγω της σύγκρουσης των συμφερόντων των μελών της Ευρωζώνης.

Στα πρώτα χρόνια της ύπαρξης του κοινού νομίσματος  μεταξύ του 2001 και του 2007 οι χώρες είχαν επωφεληθεί από τον προ-κυκλικό χαρακτήρα του Ευρώ. Αυτός ο προ-κυκλικός χαρακτήρας είχε βοηθήσει τις χώρες της Ευρωζώνης στην βελτίωση των οικονομικών δεικτών τους και τις οικονομίες τους να αναπτυχθούν. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει θέσει  το ποσοστό αποπληθωρισμού στο 2% που  πρέπει να τηρείται ως κοινή οικονομική πολιτική από τα κράτη και είναι πολύ αυστηρή ως προς την επίτευξη αυτού, αλλά την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είχε την ίδια αυστηρή και σχολαστική στάση απέναντι στα κράτη των οποίων το ποσοστό του χρέους σε σχέση με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, ήταν πάνω από 60%. Αυτό ήταν σχεδόν μοιραίο.

Ωστόσο, η Ευρωζώνη και τα κράτη μέλη της έχουν λάβει αυτή την κατάσταση ως δεδομένο και δεν επικεντρώνονται σε μακροπρόθεσμα μέτρα και πολιτικές που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στο να έχει αποφευχθεί η κατάσταση που βιώνουμε σήμερα. Όταν ο κύκλος χρημάτων διακόπηκε από την παγκόσμια οικονομική κρίση το 2008 η Ευρωζώνη και η Ε.Ε. δεν ήταν έτοιμες να αντιμετωπίσουν την κρίση που προέκυψε. Μετά το 2008, ο προ-κυκλικός χαρακτήρας του ευρώ έχει αντιστραφεί από την ενίσχυση των οικονομιών οδηγώντας αυτές σε ναυάγιο πολύ βαθύτερο απ’ ότι θα ήταν αν δεν υπήρχε το Ευρώ. Ο προ-κυκλικός χαρακτήρας επεκτείνει τον κύκλο μιας οικονομίας περισσότερο απ’ ότι θα ήταν είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω. Η μη δημιουργία μακροπρόθεσμων μέτρων και επενδύσεων, αλλά και η έλλειψη βαθύτερης συνεργασίας ήταν αυτά που μας οδήγησαν εδώ. Όλο και περισσότερες χώρες όπως η Ολλανδία και η Γαλλία πέρα από την Φινλανδία, την Ιταλία και την Ισπανία αμφισβητούν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τον τρόπο που λειτουργεί η Ένωση και αν ακόμα θα πρέπει να υπάρχει η Ε.Ε.. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εδώ και καιρό το πρόβλημα για την Ευρώπη.

Ο κ. Αλέξανδρος Σαλτούτ.

** Ο κ. Αλέξανδρος Σαλτούτ έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και Διεθνείς Σχέσεις, με γνώσεις Νομικής και Οικονομικών, ενώ κατέχει Master στο πολιτικό μάρκετινγκ, από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης.