ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: 26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2001
Τα εγκαίνια της Δημοτικής Πινακοθήκης «Σοφία Λασκαρίδου»
ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΤΕ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΚΩΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟ
ΗΤΑΝ 1 Δεκεμβρίου του 1883, όταν στο υπ’ αρ. 503 Φύλλο της Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ.), δημοσιεύθηκε το Βασιλικό Διάταγμα με το οποίο εγκρίνονταν η σύσταση της {…εν Αθήναις ανωνύμου μετοχικής εταιρίας, φερούσης την επωνυμίαν «Εταιρία Οικοδομική»…}.
Επίσης, στο Φ.Ε.Κ. υπ’ αρ. 3Α/12-01-1885, δημοσιεύθηκε το Βασιλικό Διάταγμα με το οποίο εγκρίνονταν {…το υποβληθέν… …περιβληθέν διάγραμμα ευθυορίας προαστείου Αθηνών η «Καλλιθέα»…}.
Πρώτος οικιστής του νεοσύστατου αυτού προαστίου, υπήρξε ο Νομικός, Δημοσιογράφος και Πολιτικός Γεώργιος Φιλάρετος, ο οποίος στον Α’ Τόμο από τους συνολικά τέσσερις τόμους της μελέτης του υπό τον τίτλο «Σημειώσεις από του 75ου υψώματος», ανέφερε χαρακτηριστικά: «… Εγενόμην ο πρώτος κάτοικος του Προαστείου, δεύτερο δε ο εκ μητρός θείος μου Λάσκαρης Λασκαρίδης εν τη παρακειμένη οικία ότε έχομεν ως γείτονας, αλώπεκας και τας ιεράς γλαύκας της Παλλάδος Αθηνάς, εν τω πυργίσκω της οικίας μου κακοήχως κραυγαζούσας…».
Ο Γεώργιος Φιλάρετος.
Ο Λάσκαρης Λασκαρίδης.
Δεύτερος λοιπόν οικιστής της Καλλιθέας, υπήρξε ο Λάσκαρης Λασκαρίδης (1828 – 1900), πλούσιος έμπορος της εποχής, καταγόμενος από την Τραπεζούντα και παντρεμένος με την Παιδαγωγό Αικατερίνη Χρηστομάνου (1842 – 1916), η οποία ίδρυσε, μεταξύ άλλων, το Διδασκαλείο Νηπιαγωγών Καλλιθέας, ενώ ασχολήθηκε ενεργά και επί σειρά ετών με το Εθνικό Ορφανοτροφείο Πολέμου, το σημερινό Πρότυπο Εθνικό Νηπιοτροφείο.
Οι δύο πρώτες Οικίες του νεοσύστατου Προαστείου Καλλιθέας. Αριστερά, του Λάσκαρη Λασκαρίδη, δεξιά, του Γεωργίου Φιλάρετου.
Με τη σύζυγό του απέκτησαν τρεις κόρες, την Μελπομένη (1872 – 1934, η οποία ασχολήθηκε με την οικογένειά της, καθώς παντρεύτηκε τον Παντελέοντα Βάλβη), την Σοφία (1878 – 1965, η οποία έγινε διάσημη ζωγράφος) και την Ειρήνη (1882 – 1958, η οποία πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Οίκου Τυφλών στην πόλη μας το 1906).
Μετά τον θάνατο της Αικατερίνης Χρηστομάνου, η ζωγράφος Σοφία Λασκαρίδου κατοίκησε σχεδόν μόνιμα στην οικία του πατέρα της (έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ), έως τον θάνατό της στις 13 Νοεμβρίου 1965.
Η σπουδαία ζωγράφος, Σοφία Λασκαρίδου.
Μετά τον θάνατο και της Σοφίας Λασκαρίδου στις 21 Δεκεμβρίου 1965, δημοσιεύθηκε από το Πρωτοδικείο Αθηνών, η χειρόγραφη διαθήκη της, την οποία συνέταξε στις 15 Φεβρουαρίου 1960.
Σύμφωνα με αυτή, η οικία του πατέρα της περνούσε στην ιδιοκτησία της ανιψιάς της Χριστίνας χήρας Ιωάννου Μαργαρίτη, ενώ με τροποποίηση της αρχικής της διαθήκης, στις 6 Αυγούστου του 1960, επέτρεπε στην ανιψιά της να ανοικοδομήσει την παλιά της οικία.
Η Διαθήκη της Σοφίας Λασκαρίδου, όπως αυτή δημοσιεύθηκε στο βιβλίο του παλαιού εξαίρετου δημοσιογράφου Χρήστου Παπάζογλου, «Η Καλλιθέα του χθες και του σήμερα».
Η ιστορική αυτή οικία, εγκαταλελειμμένη και αφημένη στην τύχη της, άρχισε να καταστρέφεται, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1970, παραδόθηκε σε εργολάβους για ανοικοδόμηση.
Οι προσπάθειες των Διοικήσεων του Δήμου Καλλιθέας εκείνης της χρονικής περιόδου για διάσωση της οικίας Λασκαρίδου, φαίνεται πως έφεραν αποτέλεσμα, καθώς στο Φ.Ε.Κ. υπ’ αρ. 1022Β/12-08-1976, αναφέρονται τα ακόλουθα: «Χαρακτηρίζομεν την εν Καλλιθέα και επί των οδών Φιλαρέτου και Λασκαρίδου κειμένην οικίαν της οικογενείας Λασκαρίδου ως χρήζουσαν ειδικής Κρατικής Προστασίας, ένεκεν και του ιδιαιτέρου μορφολογικού και του αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος το οποίον παρουσιάζει, αλλά και εκ του γεγονότος ότι αύτη αποτελεί μίαν εκ των ελαχίστων παλαιών οικιών, αίτινες έχουν απομείνει εν Καλλιθέα».
Παρά την δημοσιευθείσα σε Φ.Ε.Κ. όμως απόφαση, η οικία Λασκαρίδου εξακολούθησε να παραμένει για αρκετό επιπλέον καιρό αφημένη στον πανδαμάτορα χρόνο, με τις επόμενες Διοικήσεις του Δήμου μας, επίσης να προσπαθούν για την ουσιαστική διάσωσή της.
Η οικία Λασκαρίδου στα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 1990.
Και αυτές οι προσπάθειες φαίνεται πως καρποφόρησαν, καθώς η σπουδαία από αρχιτεκτονικής άποψης οικία, με το Φ.Ε.Κ. υπ’ αρ. 54Β/30-01-1995, χαρακτηρίστηκε ακόμη «…ως έργο τέχνης… …διότι αποτελεί σημαντικό δείγμα νεοκλασσικής Αρχιτεκτονικής της εποχής του, που το χαρακτηρίζει η ισορροπία στη διάπλαση του όγκου, η καθαρότητα των αρχιτεκτονικών μορφών και η σαφήνεια των επιμέρους καθαρά νεοκλασσικών μορφολογικών του στοιχείων.
Επίσης (ενημερωνόμαστε από το σχετικό Φ.Ε.Κ.), επεκτείνεται η προστασία και στον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου… …διότι συντελεί στην προβολή και ανάδειξη του μνημείου».
Στις 22 Μαρτίου 1996, υπεγράφη Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ του Δήμου Καλλιθέας και του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.), το οποίο περιλάμβανε συγκεκριμένες δεσμεύσεις, πόρους και χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση έργων αξίας 1,7 δισ. δραχμών, μέσα στην τετραετία 1996 – 1999, ανάμεσά τους και την αγορά από το Δήμο μας, της οικίας Λασκαρίδου.
Στις 15 Ιουλίου 1998, εγκρίθηκε η αγορά της διατηρητέας οικίας Λασκαρίδου από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου μας. Το συνολικό κόστος ανήλθε στο ποσό των 140 εκατομμυρίων δραχμών, ενώ η αρχική εκτίμηση και απαίτηση από τους μεταγενέστερους ιδιοκτήτες του, ήταν 170 (169 για την ακρίβεια) εκατομμύρια δραχμές.
Από τα 140 εκατομμύρια δραχμές, τα αρχικά 110 εκατομμύρια καταβλήθηκαν άμεσα από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ενώ τα υπόλοιπα 30, καταβλήθηκαν σε έξι ισόποσες δόσεις.
Ένα όνειρο ετών, είχε γίνει επιτέλους πραγματικότητα, καθώς με την υπ’ αρ. 318/1998 ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, η ιστορική κατοικία της οικογένειας του Λάσκαρη Λασκαρίδη, είχε πλέον διασωθεί και περνούσε, με τις προαναφερόμενες διαδικασίες, στην ιδιοκτησία του Δήμου Καλλιθέας.
Δικαίως στο πρωτοσέλιδο του φύλλου της τότε έντυπης σε μορφή εφημερίδος μας (υπ’ αρ. 09/03-08-1998 – Β’ περίοδος, καθώς στις 12 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους, νέος Εκδότης της ανέλαβε ο Αναστάσιος Κ. Ράντος), μιλούσαμε για «Παρέμβαση ζωής από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.»…
Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδος μας, υπ’ αρ. 09/03-08-1998.
Από το χρονικό εκείνο σημείο και έπειτα, η ιστορική οικία Λασκαρίδου άρχισε να αναμορφώνεται ριζικά και τελικά, στις 7 απόγευμα της Δευτέρας 26 Νοεμβρίου 2001, εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, ο οποίος ανακηρύχθηκε Επίτιμος Δημότης Καλλιθέας, με τον Δήμαρχο κ. Κώστα Ασκούνη, να του απονέμει παράλληλα και το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου μας.
Η σχετική πρόσκληση των εγκαινίων.
Σε μία λαμπρή εκδήλωση, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εγκαινίασε την ανακαινισμένη οικία, την Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας «Σοφία Λασκαρίδου», στην οποία θα εκτίθεντο πλέον μόνιμα μερικά από τα έργα της αείμνηστης σπουδαίας ζωγράφου, καθώς και πολλά από τα προσωπικά της αντικείμενα.
Τον Αγιασμό της Δημοτικής Πινακοθήκης είχε τελέσει ο μακαριστός Επίσκοπος Μαραθώνος κυρός Μελίτων, ενώ ακολούθως, προσφωνώντας τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο κ. Κώστας Ασκούνης είχε τονίσει μεταξύ άλλων και τα παρακάτω:
{Κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Εξ ονόματος του Δήμου και των Κατοίκων, αισθάνομαι προνομιακή την τιμή να απευθύνω σε σας, τον Πρώτο Πολίτη της Χώρας, τον χαιρετισμό της Καλλιθέας και να σας καλωσορίσω στην πόλη μας…
… Κύριε Πρόεδρε,
Ο Δήμος και οι κάτοικοι της Καλλιθέας, επιθυμούν να εκφράσουν αισθήματα βαθύτατου και ειλικρινούς σεβασμού, καθώς και μεγάλης εκτίμησης προς την προσωπικότητά σας, προς το έργο και τον διακεκριμένο τρόπο με τον οποίο εκπροσωπείτε το έθνος.
Αποτελεί εξέχουσα τιμή για το Δήμαρχο αυτής της πόλης, να σας ανακοινώσει ότι το Δημοτικό Συμβούλιο, εκφράζοντας τα αισθήματα όλων των Καλλιθεατών, σας ανεκήρυξε – με ομόφωνη απόφασή του – Επίτιμο Δημότη και σας απονέμει το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου Καλλιθέας, με την ευκαιρία αυτής της πρώτης επίσκεψής σας.
Επιτρέψτε μου, επίσης, να εκφράσω και τις πλέον εγκάρδιες ευχαριστίες των συμπολιτών μας για τη φιλόφρονα συγκατάθεσή σας να εγκαινιάσετε τη Δημοτική Πινακοθήκη «Σοφία Λασκαρίδου».
Με την ευγενική αυτή χειρονομία σας, προσδίδετε ηυξημένο κύρος και προσφέρετε μείζονα ηθική δικαίωση στη μακρόχρονη προσπάθεια, την οποία ο Δήμος μας και η πόλη της Καλλιθέας έχουν καταβάλει, προκειμένου να διασώσουν, να αποκτήσουν και να ανακαινίσουν την ιστορική κατοικία της οικογένειας Λασκαρίδου και να δημιουργήσουν, εδώ, μία Πινακοθήκη.
… Κύριε Πρόεδρε,
Απόψε, με τη συμμετοχή σας, παραδίδουμε στους πολίτες της Καλλιθέας και στη νέα γενιά, η οποία θα μας διαδεχθεί, ένα έργο προόδου, ένα σύγχρονο έργο τέχνης, ένα τόπο φιλόξενο για την προαγωγή των μεγάλων αξιών του πολιτισμού.
Σε σας, η πόλη παραδίδει, με την καρδιά της, το προνόμιο να είστε ο πρώτος επισκέπτης του»…
Ο κ. Κώστας Ασκούνης, στο βήμα του ομιλητή.
Την απόφαση του Σώματος για την ανακήρυξη του Προέδρου της Δημοκρατίας σε επίτιμο Δημότη Καλλιθέας και την απονομή του Χρυσού Μεταλλίου του Δήμου, είχε αναγνώσει αμέσως μετά, ο αείμνηστος Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου μας, Σωτήρης Βούλγαρης.
Η απονομή του Χρυσού Μεταλλίου του Δήμου μας, από τον κ. Κώστα Ασκούνη, στον Κωστή Στεφανόπουλο.
Μετά την τέλεση της απονομής του Χρυσού Μεταλλίου του Δήμου μας, ο επίσης αείμνηστος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος στην αντιφώνησή του, είχε δηλώσει μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:
«Κύριε Δήμαρχε,
Κυρίες και Κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι.
Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι αισθάνομαι βαθύτατα συγκινημένος για την τιμή την οποία μου εκάματε, να με ανακηρύξετε Επίτιμο Δημότη της ωραίας Πόλεώς σας.
Η τιμή αυτή συνδυάζεται και με μία εξαιρετική χαρά. Ότι έχω την ευκαιρία να εγκαινιάσω τη Δημοτική Πινακοθήκη και όχι μόνο να εγκαινιάσω ένα έργο πολιτισμού, αλλά να μπορώ να απευθύνω τον δίκαιο έπαινο προς εκείνους οι οποίοι αγωνίστηκαν για να περισωθεί αυτό το κτίριο, το οποίον όπως φαίνεται από φωτογραφίες οι οποίες μου έχουν σταλεί, είχε φθάσει την μορφή της ερειπώσεως προτού ανακαινισθεί και παραδοθεί και πάλι στο Δήμο και τους πολίτες του με την σημερινή του μορφή.
Πρέπει να ομολογήσουμε – εγώ τουλάχιστον το ομολογώ εις μέτρο μάλιστα των ευθυνών μου, ότι είχαμε παραμελήσει στο παρελθόν, τη μορφή των πόλεών μας…
…Το γεγονός, λοιπόν, ότι ο Δήμος, όπως αναφέρθηκε ο κ. Δήμαρχος, από των ετών ήδη της μεταπολιτεύσεως, από το 1974 μέχρι σήμερα, – άραγε τόσο αρκεί ένα σπίτι για να σωθεί; Έτσι φαίνεται στην Ελλάδα! – μπόρεσαν να κάνουν ότι ήταν δυνατόν για να επιτύχουν για να συντηρηθεί αυτός ο περίφημος χώρος τον οποίο τώρα έχουμε την ευκαιρία να τον θαυμάσουμε και στο εσωτερικό του και συγχρόνως, να διασωθεί αυτό το πολιτιστικό έργο, αυτός ο πλούτος της πόλεώς σας, ο οποίος οφείλεται σε μία από τις λίγες Ελληνίδες ζωγράφους, οι οποίες μπορούν να επιδεικνύουν ένα τόσο πλούσιο έργο…
…Για όλους αυτούς τους λόγους και αφού σας ευχαριστήσω άλλη μία φορά, είμαι εξαιρετικά ευτυχής ότι έχω την ευκαιρία να εγκαινιάσω τη Δημοτική Πινακοθήκη.
Ευχαριστώ και πάλι».
Ο Κωστής Στεφανόπουλος, στο βήμα του ομιλητή.
Μετά το πέρας των ομιλιών, όλοι οι πολυπληθείς παριστάμενοι, με προεξάρχοντα φυσικά τον Κωστή Στεφανόπουλο, είχαν την ευκαιρία να περάσουν στο εσωτερικό της ανακαινισμένης Δημοτικής Πινακοθήκης να δουν Έκθεση Ζωγραφικής που λειτουργούσε τότε υπό τον τίτλο «Η ιστορία της πρώτης Ελληνίδας Ζωγράφου – Σοφία Λασκαρίδου (1882 – 1965) – Η ανατροπή ενός κατεστημένου», να διαβούν την ξύλινη σκάλα, να θαυμάσουν τις εξαίσιες ζωγραφιστές διακοσμήσεις της οροφής, καθώς και τις αίθουσες με τα διάφορα εκθέματα, όπως επίσης και να υπογράψουν στο Βιβλίο Επισκεπτών.
Το εξώφυλλο του Λευκώματος για την Έκθεση Ζωγραφικής.
Ο Κωστής Στεφανόπουλος ενώ υπογράφει στο Βιβλίο Επισκεπτών.
Ο τρόπος με τον οποίο παρουσίασε τα εγκαίνια της Δημοτικής Πινακοθήκης «Σοφία Λασκαρίδου», εφημερίδα μας στο φύλλο της 7ης Δεκεμβρίου 2001.
Στα εγκαίνια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης «Σοφία Λασκαρίδου», η οποία ολοκληρώθηκε με δεξίωση προς τον τιμώμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, είχε φυσικά παραστεί πληθώρα Υπουργών, Βουλευτών, Επικεφαλής Δημοτικών Παρατάξεων, Αντιδημάρχων, Δημοτικών Συμβούλων, καθώς εκατοντάδων συνδημοτών μας, πολλοί εκ των οποίων, κατά τη διάρκεια της όλης εκδήλωσης, έμειναν έξω από τον αύλειο χώρο της Πινακοθήκης.
Μερικές αδημοσίευτες φωτογραφίες από το πλούσιο αρχείο της εφημερίδος μας.
Στις μέρες μας, η Δημοτική Πινακοθήκη «Σοφία Λασκαρίδου» χρησιμοποιείται πλέον για διοργάνωση εκθέσεων και εκδηλώσεων, για βραδιές μουσικής, ακόμη και για τέλεση πολιτικών γάμων.
Η Δημοτική Πινακοθήκη «Σοφία Λασκαρίδου», σε πρόσφατη νυχτερινή φωτογραφία.
