ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οι Διμερείς Σχέσεις Ελλάδας – Μάλτας

ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΑΛΤΟΥΤ

Ο JADE Jagger είχε δηλώσει κάποτε ότι: «Λατρεύω τη Μεσόγειο για το γεγονός ότι ο χειμώνας τελειώνει μέσα σε ένα λεπτό και το άνθος αμυγδάλου φτάνει τον Ιανουάριο». Ωστόσο, η Μεσόγειος έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες από τα πρώιμα άνθη.

Η κουλτούρα  με την οποία κάθε κράτος της αλληλοσυνδέεται αλλά συγχρόνως και διαφοροποιείται καταδυκνείει την ιστορία και τη διαφορετικότητα τον πολιτισμό και την πολιτική στο πέρασμα των αιώνων. Αυτο καταγραφεται συνδυάζοντας μεμονωμένα κράτη όπως η Πορτογαλία – Μάλτα ή Ελλάδα – Ισπανία. Η κάθε μία χωριστά και όλες μαζί, έχουν ένα κομμάτι της ιστορίας που τις συνδέει και όλες μαζί έχουν δημιουργήσει τον σύγχρονο πολιτισμό που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.

Στόχος του παρόντος δοκιμίου είναι η ανάλυση οι συμφωνίες  και η εξέταση των διμερών σχέσεων σήμερα, σε δύο από τις χώρες της  Μεσογείου, συγκεκριμένα της Ελλάδας και της Μάλτας από την αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα.

Τη σχέση των δύο χωρών γνωρίζουμε από τη μυθολογία ακόμα όπου ο Οδυσσέας βρέθηκε πέντε χρόνια κάτω από τη σκέπη της σπηλιάς της  Καλυψούς στο Γκόζο όπου, σύμφωνα με τον Δρ. Οικονομάκη, δόθηκε στην Μελίτη το όνομα από την ελληνική ονομασία μέλι για να μετατραπεί στις μέρες μας σε αυτό που ονομάζουμε Μάλτα. (Malta.com)
Ας δούμε λοιπόν τις σχέσεις Ελλάδας – Μάλτας, και πως σαν εκδημοκρατισμένα εθνη θα συνεργαστούν κοινωνικά και οικονομικά χωρίς να πολεμήσουν όπως επιτάσσει ο φιλελευθερισμός.

 Η ιδέα αυτή προέρχεται από τον Αδάμ Σμιθ ως απάντηση στον μερκαντιλισμό και υποστηρίζει ότι η αγορά πρέπει να είναι απαλλαγμένη από κυβερνητική ρύθμιση και η επιδίωξη του ουσιαστικού συμφέροντος είναι να μεγιστοποιήσει τον πλούτο μιας κοινωνίας. Όπως θα συζητηθεί αργότερα, και τα δύο έθνη έχουν επωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό από τον οικονομικό φιλελευθερισμό.
Η Ελλάδα υπήρξε ιδιαίτερα μεγάλη φωνή για τα νησιά της Μάλτας, προκειμένου  να γίνουν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε μια κρατική επίσκεψη και κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου με τον Πρωθυπουργό της Μάλτας Φένες Αδάμι, ο Κωνσταντίνος Σημίτης δήλωσε ότι: «Η Ελλάδα πιστεύει ότι η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποφασιστεί κατά το πρώτο εξάμηνο του 2003, όταν θα διεξαχθεί η Προεδρία της Ένωσης. Φυσικά θα αντιμετωπίσουμε κάποιες δυσκολίες, αλλά θα καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να τους ξεπεράσουμε, καθώς θέλουμε το νότιο τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι ισχυρότερο από αυτό που ήδη υπάρχει. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο [θα θέλαμε] τη Μάλτα και την Κύπρο [Να] ενταχθούν στην ΕΕ». 

Η Ελλάδα ήταν πρώτη φωνή για την είσοδο της Μάλτας και της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πεπεισμένη ότι οι ελληνικές σχέσεις με τις προαναφερθείσες χώρες θα πιέσουν την Τουρκία να αλλάξει τη στάση της απέναντι στην Κύπρο και ενδεχομένως λόγω της κοινής τους ιστορίας, στο μέλλον θα μπορέσουν, από κοινού, να αντιμετωπίσουν θέματα με την Τουρκία.

Με την κατοχύρωση της δημόσιας υποστήριξης από πολλές χώρες, ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδας, συνέχισε να κάνει ένα εξαιρετικά επικίνδυνο διπλωματικό παιχνίδι, λέγοντας ότι με την ένταξη της Κύπρου και της Μάλτας: «Στόχος μας είναι να εδραιώσουμε σχέσεις καλής γειτονίας με την Τουρκία, με βάση την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υποστηρίξαμε τις προσπάθειες της Τουρκίας να γίνει μέλος της Ένωσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο πλεονεκτήματα αλλά και υποχρεώσεις για την Τουρκία στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στις σχέσεις της με τους γείτονές της και στις κυπριακές υποθέσεις. Είναι προτεραιότητα της κυβέρνησής μας, όπως και για όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις, να βρούμε μια δίκαιη και διαρκή λύση για την Κύπρο. Είναι επίσης προτεραιότητά μας να εξασφαλίσουμε τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Κύπρου στην Ένωση». (Αναθεώρηση CE, 2015)
Από το 2004, η Ελλάδα έθεσε πρεσβεία στο Tax Biex της Μάλτας και διαπιστεύθηκε ο πρώτος πρεσβευτής της στη Μάλτα, ενώ πριν από αυτή, η ελληνική πρεσβεία στη Ρώμη ήταν διαπιστευμένη να ενεργεί τόσο για την Ιταλία όσο και για τη Μάλτα. Ομοίως, η Μάλτα σε αντάλλαγμα, έχει επίσης τοποθετήσει πρεσβεία στην Αθήνα και δύο επίτιμα προξενεία στον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη.

Οι δύο χώρες συμμερίζονται επίσης την ιδιότητα μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Μεσογείου. Ιστορικά, συνδέονται πολύ περισσότερο, καθώς και το ελληνικό και το μαλτεζικό μέτωπο ενάντια στις εξουσίες του Άξονα του 1939, κατέληξαν σε έναν κοινό στόχο, την Ιταλία του Μουσολίνι. Και οι δύο χώρες αγωνίστηκαν χαρισματικά, τιμημένες με δηλώσεις μετά τον πόλεμο, όπως του Τσώρτσιλ ο οποίος αναφερόμενος στη Μάλτα είπε ως «το μεγαλύτερο λάθος του Άξονα σε ολόκληρο τον πόλεμο σε αυτό το θέατρο» και στην ελληνική αντίσταση με: «Οι Έλληνες δεν αγωνίζονται σαν ήρωες , Οι ήρωες αγωνίζονται σαν Έλληνες».

Επιπλέον, οι δύο χώρες ασχολούνταν με μια σειρά διμερών σχέσεων, οι οποίες ιστορικά βασίστηκαν κυρίως στην ενίσχυση του  εμπορίου, της επιστημονικής και τεχνικής συνεργασίας, των πολιτιστικών, οικονομικών, βιομηχανικών, αστυνομικών και φορολογικών συμφωνιών.

Αυτή η μακρά ιστορία οικονομικής αξιοπιστίας μπορεί επίσης να αντανακλάται από την παλαιότερη επίσκεψη του τέως Προέδρου της Ελλάδας, κ. Κάρολου Παπούλια, και από το Δελτίο Τύπου που ακολούθησε, αναφέροντας κυρίως ορισμένες διμερείς βελτιώσεις που βασίζονται στο ιστορικό παρελθόν, δηλώνοντας ότι: «η οικονομική μας συνεργασία Μπορεί και πρέπει να αποτελεί σημαντικό μέρος των διμερών μας σχέσεων. Επιθυμούμε να ενισχύσουμε τη συνεργασία μεταξύ Ελλήνων και Μαλτέζων επενδυτών. Η οικονομική μας συνεργασία μπορεί να ανέλθει σε υψηλότερο επίπεδο παρά τις δύσκολες στιγμές. Ελπίζουμε ότι το διμερές μας εμπόριο θα αυξηθεί …. Ανυπομονούμε να καλωσορίσουμε έναν μεγάλο αριθμό Μαλτέζων πολιτών που θα επιθυμούν να περάσουν τις διακοπές τους στην Ελλάδα. Η πολιτιστική μας συνεργασία είναι εξίσου σημαντική. Η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός διδάσκονται στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Μάλτας και θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε κάθε πρωτοβουλία με στόχο την προώθηση της πολιτιστικής μας συνεργασία». (Δελτίο Τύπου, Gov.mt)
Ειδικότερα, η πρώτη διμερής συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Μάλτας, υπεγράφη πριν από την είσοδο των δύο χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή την εμπορική συμφωνία του 1976, η οποία κυρώθηκε και ρυθμίζει το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών. Μία ρεαλιστική συμφωνία, η οποία έγινε εν μέσω του ταραχώδους χρόνου για τη Μάλτα και των διεθνών σχέσεων, μόλις δύο χρόνια μετά την ένταξη της Μάλτας σε μια διεθνή αρένα που καταπίπτει από τη διαίρεση μεταξύ δύο συστημάτων διακυβέρνησης. Την ίδια χρονιά υπογράφηκαν τόσο οι Διμερείς Συμφωνίες Επιστημονικής και Τεχνικής Συνεργασίας όσο και οι Πολιτιστικές Συμφωνίες.

 Όπως προαναφέρθηκε από το δελτίο Τύπου του κ. Παπούλια, αυτές οι διμερείς συμφωνίες είχαν ως στόχο να επικυρώσουν τυπικά τις συμφωνίες μεταξύ επενδύσεων, χρηματοοικονομικής ρύθμισης και πολιτιστικής συμμετοχής, στο πλαίσιο του σεβασμού των ομοιογενών συνθηκών. Αυτό ενισχύθηκε περαιτέρω όταν το 1992 η ελληνική κυβέρνηση χρηματοδότησε για ένα πάρκο που θα χτιστεί στη Μάλτα προς τιμήν του Ιωάννη Παπάφη,  ο οποίος με τη διαθήκη του διέθεσε την περιουσία του στη γενέτειρά του για την ίδρυση και συντήρηση Ορφανοτροφείου που θα έφερε το όνομα της χώρας που ήταν η δεύτερη πατρίδα του: «Ο Μελιτεύς». Επίσης κληροδότησε με 10.000 λίρες Αγγλίας το Ορφανοτροφείο Χατζηκώστα στην Αθήνα. Ανωνύμως επίσης, απέστειλε 15.000 χρυσά γαλλικά φράγκα προς το Ορφανοτροφείο Ελένης Tζάνη στον Πειραιά. Δωρεές προσέφερε και στους κατοίκους της Μάλτας: τα προερχόμενα από τα εκεί ακίνητά του εισοδήματα θα αποτελούσαν οικονομική βοήθεια των άρρενων άγαμων φτωχών από 18 έως 24 ετών, οι οποίοι θα ήθελαν να βρουν την τύχη τους εκτός της γεννέτειράς τους.
Επιπλέον, μετά το Detente στην Ευρώπη και για πρώτη φορά στη μέση του Ψυχρού Πολέμου, όπου χώρες όπως η Τουρκία, η Μάλτα και η Ελλάδα, για πρώτη φορά δημιούργησαν κοινά επιμελητήρια, ακολούθησε πληθώρα περαιτέρω διμερών συμφωνιών. Με την προοδευτική θεσμοθέτηση των οικονομικών σχέσεων, οι δύο χώρες αναγνώρισαν ότι οι οικονομικές σχέσεις τους, γενικά, θα μπορούσαν να αναβαθμιστούν και να αλληλοσυνδεθούν περαιτέρω με τρόπο που να συμβαδίζει με τα κοινά συμφέροντα, απόψεις και φιλοδοξίες των δύο χωρών. Η συμφωνία για την οικονομική, βιομηχανική και τεχνική συνεργασία έχει επίσης επικυρωθεί από την Αίγυπτο, καθιστώντας την εξαιρετική τριμερή συμφωνία με το πλαίσιο των ευρωμεσογειακών εταιρικών σχέσεων. Κυρίως, οι συμφωνίες αυτές διευκολύνουν την κυκλοφορία των εμπορευμάτων, την ικανότητα ενίσχυσης των οικονομικών εμπορικών σχέσεων, τις αεροπορικές μεταφορές και τα προϊόντα διατροφής, όπως οι νωποί, κατεψυγμένοι και επεξεργασμένοι χυμοί και τα μεταλλικά νερά. (Historynet, 2015)
Ειδικότερα, η Μάλτα και η Ελλάδα υπογράμμισαν τη σημασία που έχει το 2004 για υπογραφή συμφωνίας εντός των ευρωπαϊκών συνόρων για την αποφυγή της διπλής φορολογίας. Θεωρήθηκε σημαντικό να ενθαρρυνθεί η προαναφερθείσα ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου τόσο σε υλικά αγαθά όσο και σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Αυτή η συμφωνία, μέχρι σήμερα, παραμένει σε ισχύ και δεν αναμένεται σε καμία περίπτωση να καταργηθεί. Η κυβέρνηση της Μάλτας τόνισε ότι όχι μόνο με τους Έλληνες εταίρους τους, αλλά και με όλους τους εταίρους που έχουν υπογράψει και επικυρώσει αυτή τη συμφωνία, η Μάλτα θα συνεχίσει να ενθαρρύνει την ανάπτυξη.

Η απαλλαγή από τη διπλή φορολογία είναι μια μορφή φορολογικής συνθήκης, η οποία βεβαίως σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις από όλες τις χώρες που έχουν επικυρωθεί θα επικυρωθούν και θα φορολογηθούν στη λιγότερο φορολογημένη χώρα. Οι συμφωνίες αυτές είναι εξαιρετικά ευημερούσες για τη Μάλτα, λαμβάνοντας υπόψη τα επίπεδα χαμηλής φορολογίας που κατόρθωσε να διατηρήσει η κυβέρνηση σε σύγκριση με την τρέχουσα ελληνική φορολογία κατά 23%. Αυτό περιστρέφει την οικονομική δύναμη όσον αφορά τις επενδύσεις προς την πλευρά της Μάλτας, επιτρέποντας στους Έλληνες επενδυτές να δηλώσουν τα εισοδήματά τους στη Μάλτα παρά στην Ελλάδα για να πληρώσουν τον ελάχιστο δυνατό φόρο (FinanceMalta, 2015)

Ωστόσο, υπήρξαν ορισμένοι ιστορικοί δεσμοί όσον αφορά τις διμερείς και τριμερείς συμφωνίες, που κυριαρχούσαν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες και οι Μαλτέζοι δεν πολεμούσαν παράλληλα, και οι δύο πολέμησαν μαζί με τους Βρετανούς, και οι Βρετανοί χρειαζονταν και τα δύο έθνη να κερδίσουν τη Μεσόγειο.
Φαίνεται επίσης ότι υπάρχει σημαντική πολιτιστική αναγνώριση του ενός κράτους από  το άλλο. Όπως ανέφερε ο κ. Παπούλιας στη δήλωση Τύπου, θεωρείται η ανώτερη μορφή τιμής για την Ελληνική Δημοκρατία το γεγονός ότι τα Μαλτέζικα σχολεία διδάσκουν τον ελληνικό πολιτισμό και τη φιλοσοφία. Τελικά θεωρείται ως η υψηλότερη μορφή ανθρώπινης αλληλεπίδρασης και η διδασκαλία της σε ένα άλλο έθνος θεωρείται, φιλοσοφικά, η υψηλότερη αναγνώριση της ηθικής. Φιλοσοφικά δεν υπάρχει υψηλότερη φιλοφρόνηση.
Ως εκ τούτου, οι περισσότερες συμφωνίες βασίζονται σε οικονομική και επιχειρηματική επιβεβαίωση. Με εξαίρεση μερικές τεχνικές συμφωνίες όπως η Συμφωνία Αεροπορικών Μεταφορών, και τα δύο έθνη αλληλοσυνεργάζονται βασικά μεταξύ τους μέσω της Soft Power, δηλαδή για την οικοδόμηση ενός ελληνικού πάρκου στη Μάλτα, την υποδοχή των Μαλτέζων τουριστών στα ελληνικά νησιά και του χρηματοπιστωτικού τομέα, ανά παράδειγμα, φορολογικά πρότυπα, οικονομικές συνεργασίες, συνεργαζόμενες επενδύσεις κ.ο.κ. Η Ελλάδα έχει επίσης πολύ περιορισμένο αριθμό συμμάχων εντός της Ε.Ε., και δεν μπορεί να αντέξει να χάσει τη Μάλτα, κλείνοντας τα μάτια.
Ωστόσο, και υπό το πρίσμα ότι, υπό κανονικές οικονομικές συνθήκες, και οι δύο χώρες διατηρούν εξαιρετικές σχέσεις μεταξύ τους ως επενδυτικοί κόμβοι και πολιτιστικά συνεργατικά κέντρα,  κυριαρχούν  από τις διμερείς συμφωνίες που μοιράζονται, όλοι με καλή πίστη, το Μεσογειακό μοντέλο.

Ο κ. Αλέξανδρος Σαλτούτ.

** Ο κ. Αλέξανδρος Σαλτούτ έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και Διεθνείς Σχέσεις, με γνώσεις Νομικής και Οικονομικών, ενώ κατέχει Master στο πολιτικό μάρκετινγκ, από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης.