ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ
Καταπληκτική Ημερίδα
ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
ΜΙΑ καταπληκτική Ημερίδα, διοργάνωσε, το απόγευμα της Τετάρτης 11 Μαρτίου 2015, ο ιστορικός Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών Καλλιθέας, στο Μέγαρό του, με θέμα «Τα αρχεία του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης».
Εισηγητές στην άκρως ενδιαφέρουσας αυτή Ημερίδα, ήταν η Διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τέως Διευθύντρια των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Κα Αικατερίνη Μπεκιάρογλου – Εξαδάκτυλου, και ο Συγγραφέας – Ερευνητής και πρώην Πρόεδρος του Συλλόγου επί 6 συναπτά έτη, κ. Νίκος Ατζέμογλου.
Τα σπουδαία εκθέματα που υπήρχαν σε όλες τις γωνίες του Μεγάρου του Συλλόγου και μπορούσε ο κάθε ένας να τα θαυμάσει από κοντά, διαδέχθηκαν οι ομιλίες – τοποθετήσεις των Εισηγητών.
Πρώτος τον λόγο έλαβε ο Πρόεδρος του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών Καλλιθέας κ. Αντώνης Λαμπίδης, ο οποίος αφού πρώτα καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους, τόνισε χαρακτηριστικά: «Σας καλωσορίζουμε στην Ημερίδα με θέμα: Τα αρχεία του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης.
Ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών, στην μακρόχρονη πορεία του, έχει θέσει σκοπό τη διατήρηση των πολιτισμικών, πνευματικών και κοινοτικών παραδόσεων της Βασιλεύουσας.
Προς αυτή την κατεύθυνση, συγκεντρώνει, συντηρεί και διαφυλάσσει πολύτιμο αρχειακό υλικό από σχολεία και κοινότητες της Κωνσταντινούπολης. Τα αρχεία αυτά, δεν αποτελούν μουσειακό είδος. Είναι η αποτύπωση της κοινωνικής, εκπαιδευτικής ζωής, αλλά και ευρύτερα, του πολιτισμού των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας.
Ερευνώντας τα αρχεία αυτά, αντλούμε πολύτιμες γνώσεις για τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι κοινότητες κατά την Οθωμανική περίοδο μέχρι και τις μέρες μας.
Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι γίνεται προσπάθεια να συγκεντρωθεί και να διασωθεί αυτό το αρχειακό υλικό. Δυστυχώς, όμως, πολλά αρχεία έχουν καταστραφεί λόγω των φοβερών περιπετειών που υπέστη ο Ελληνισμός της Ανατολής. Άλλα βρίσκονται σε κακή κατάσταση, λόγω φθορών και ελλιπούς συντήρησης, καθώς και άλλα έχουν διασκορπιστεί.
Στην Ημερίδα που πραγματοποιούμε σήμερα, δύο διακεκριμένοι ερευνητές, η Κα Αικατερίνη Μπεκιάρογλου – Εξαδάκτυλου και ο κ. Νίκος Ατζέμογλου, θα μας αναπτύξουν τις προσπάθειες που καταβάλλουν, ο καθένας στον τομέα του, για τη διάσωση και ανάδειξη αυτού του ανεκτίμητου πλούτου».
Ακολούθως, τον λόγο έλαβε η Διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κα Αικατερίνη Μπεκιάρογλου – Εξαδάκτυλου, η οποία αναφέρθηκε, διεξοδικά, στην προσπάθεια που κατέβαλε ασχολούμενη με τη μελέτη και καταγραφή συνολικά 510 καραμανλήδικων κωδίκων και άλλων αρχείων του Μικρασιατικού Ελληνισμού, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Με ιδιαίτερη χαρά, αλλά και συγκίνηση, είμαι απόψε μαζί σας και ομολογώ ότι στην αίθουσα αυτή του ιστορικού Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών Καλλιθέας, νοιώθω μια ιδιαίτερη θαλπωρή, σαν να είμαι ανάμεσα σε δικούς μου ανθρώπους, που μεγαλώσαμε μαζί, με τις ίδιες αξίες ζωής, με τα ίδια παθήματα, με τις ίδιες αναμνήσεις. Αυτό είναι ωραίο να το νοιώθει κανείς μέσα στην αποξένωση της σημερινής μας κοινωνίας.
Τα Αρχεία του Μικρασιατικού Ελληνισμού, είναι αυτά που παρήγαγαν οι ελληνικές κοινότητες μέχρι το 1924, μέχρι την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των πληθυσμών.
Θα περιοριστώ σε αυτά που γνώρισα το 1989, στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, κατά τη διάρκεια της απασχόλησής μου στα υπόγεια της Ακαδημίας Αθηνών.
Το 1963, μετά την κατάργηση του Ταμείου Ανταλλαξίμων, είχε εισαχθεί το αρχείο του στην τότε κεντρική υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, που στεγάζονταν στα υπόγεια της Ακαδημίας Αθηνών.
Θέλω να θυμίσω ότι η λέξη αρχείο, δημιουργήθηκε στην αρχαία Αθήνα, για να εκφράσει κάθε Αρχή ή κάθε Εξουσία, η οποία παρήγαγε τα δικά της αρχεία, δηλαδή τα δικά της έγγραφα, λυτά ή δεμένα σε βιβλία, που τα φύλαγε τακτοποιημένα στο Αρχείο, στην έδρα της Αρχής.
Στην περίπτωσή μας, η Αρχή, η Εξουσία, ήταν η Κοινότητα, που έδρευε στις διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας. Τα αρχεία της Κοινότητας, οι Κοινοτικοί Κώδικες όπως συνηθίζεται να λέγονται, ήταν βιβλία στα οποία καταγράφονταν οι εκδηλώσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου των μειονοτήτων.
Στα υπόγεια της Ακαδημίας Αθηνών, όταν αντίκρισα τους Κώδικες του Αρχείου των Ανταλλαξίμων, άρχισα με πολύ ενδιαφέρον να τους μελετώ. Σκέφτηκα να τους αναδείξω με περιλήψεις των περιεχομένων τους. Η εργασία φαινόταν τεράστια και για να μην ζητώ πολλά από τον εαυτό μου, αποφάσισα να περιοριστώ στους πέντε Καραμανλήδικους Κώδικες του Βούρδωνος, μιας και ήταν η αξέχαστη κοινότητα των γονιών μου.
Μετά, όμως, από μια γραπτή ενημέρωση από το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, ότι με τους Καραμανλήδικους Κώδικες της Καππαδοκίας ασχολούνται ερευνητές του Κέντρου, αποφάσισα να περιοριστώ στην περιληπτική ανάδειξη των περιεχομένων των ελληνόφωνων κωδίκων της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας, αρχίζοντας από τον Πόντο και καταλήγοντας στην Καρία.
Ανέδειξα συνολικά 69 ελληνόφωνους Μικρασιατικούς Κώδικες και 3 Κώδικες της Μητρόπολης Ανδριανούπολης, που δεν είχαν περιληφθεί στον κατάλογο του Κωνσταντίνου Διαμάντη. Αυτές οι εργασίες, δημοσιεύθηκαν από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους».
Παράλληλα με την ομιλία της Κας Εξαδάκτυλου, σε video wall, παρουσιάζονταν ανεκτίμητης αξίας έγγραφα που διασώθηκαν χάρη στις προσπάθειές της.
Αμέσως μετά, τον λόγο έλαβε ο πρώην Πρόεδρος του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών κ. Νίκος Ατζέμογλου, ο οποίος αναφέρθηκε στον αγώνα που διεξάγει ο Σύλλογος με σκοπό τη διάσωση, συντήρηση και διαφύλαξη σχολικών και κοινοτικών αρχείων της Κωνσταντινούπολης.
Ο εξαίρετος συγγραφέας και ερευνητής, τόνισε, μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα: «Εγώ θα αναφερθώ στα αρχεία της Κωνσταντινούπολης, των τελευταίων εκατό και πλέον χρόνων και που κατέληξαν αυτά τα αρχεία.
Πρώτα απ’ όλα, να ξεκινήσω από μια προσωπική μου εμπειρία, όταν το 1989 επισκέφθηκα τον Άη Γιάννη στο Μετόχι του Σινά στο Φανάρι, στον γυναικωνίτη βρήκα δεκάδες εκκλησιαστικά κυρίως βιβλία, να έχουν σαπίσει, να έχουν γίνει μία άμορφη μάζα, ένας πολτός από την υγρασία και μιλάμε για σπάνιες εκδόσεις του 18ου, του 19ου αιώνος κ.λπ.
Όταν μετά από ένα χρόνο, το 1990, ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών διοργάνωσε εκείνο το ανεπανάληπτο συμπόσιο «Πόλη και Παιδεία», όπου δεκατέσσερις καθηγητές και ερευνητές παρουσίασαν τις εισηγήσεις τους, το συμπέρασμα που βγήκε, ήταν ότι υπάρχει έλλειψη αρχειακού υλικού και ότι θα έπρεπε να γίνει κάθε προσπάθεια για τη διάσωση όποιου υλικού ακόμη βρισκόταν στα τέσσερα σημεια της Πόλης, είτε ήταν κοινωνικά, είτε σχολικά, είτε αθλητικά.
Κάπως έτσι ξεκίνησε το «κυνήγι του θησαυρού» από τον Σύλλογο Κωνσταντινουπολιτών. Εντοπισμός, επαφές, παραλαβή αρχείων, μεταφορά στην Αθήνα. Όσο εύκολο βέβαια φαίνεται, το εγχείρημα ήταν πολύ δύσκολο. Γιατί, εκτός από τον εντοπισμό, υπήρχε η δυσπιστία των κατόχων, αλλά, κυρίως και ο φόβος που λεγόταν Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο δικαίως ήθελε να παραμείνουν τα αρχεία εκεί που ανήκαν, δίχως να παίρνει υπόψη ότι οι λίγοι εναπομείναντες εκεί ομογενείς, ήταν αδύνατο να τα διαφυλάξουν από φυσικές καταστροφές, φωτιές, πλημμύρες, λεηλασίες τύπου Σεπτεμβριανών, κλοπές, ακόμα και ιδιοποιήσεις».
Στην πραγματικά εξόχως ενδιαφέρουσα αυτή Ημερίδα, παραβρέθηκαν, εκπρόσωπος του Πανοσιολογιότατου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ο επί σειρά ετών Υπουργός, βουλευτής και πρώην Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Δημήτριος Σιούφας, καθώς και πολλά μέλη και φίλοι του ιστορικού αυτού Συλλόγου – κόσμημα για την πόλη μας.
Οι φωτογραφίες είναι από το site: intv.gr, το οποίο και ευχαριστούμε θερμά.
Το πάνελ των ομιλητών
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου κ. Αντώνης Λαμπίδης
Η διδάκτωρ Κα Αικατερίνη Μπεκιάρογλου – Εξαδακτύλου
Ο Συγγραφέας και Ερευνητής κ. Νίκος Ατζέμογλου
